اختلالات شخصیتی 

چند شخصیتی  

امروز مي‌خواهيم راجع به يكي از بيماري‌هاي روانپزشكي صحبت كنيم كه شايد شما هم نام آن را شنيده باشيد و يا حتي راجع به آن كتاب خوانده باشيد. اختلال هويت تجزيه‌اي كه اختلال شخصيت چندگانه ناميده مي‌شود، يكي از مزمن‌ترين اختلالات تجزيه‌اي محسوب مي‌شود. بيشتر افراد خود را انساني با يك شخصيت اساسي مي‌دانند و حسي يكپارچه از خويشتن دارند ولي بيماران مبتلا به اختلالات تجزيه‌اي، حس دارا بودن يك هوشياري واحد را از دست مي‌دهند. شخص احساس مي‌كند كه فاقد هويت است يا درباره هويت خود سردرگم است و يا اينكه هويت‌هاي متعددي دارد. هر چيزي كه معمولا به انسان‌ها شخصيت واحد مي‌بخشد (مثل افكار، احساسات و اعمال يكپارچه) در افراد مبتلا به اختلالات تجزيه‌‌اي طبيعي نيست.

تجزيه چيست و به چه معنا است؟

 تجزيه به‌عنوان دفاعي در مقابل ضربه ظهور مي‌كند  كه البته منظور از كلمه ضربه در اينجا، ضربات روحي و رواني است. تجزيه در اصل يك نوع سيستم دفاعي است كه ذهن به‌صورت ناخودآگاه و بي‌آنكه ما روي آن كنترلي داشته باشيم، در پيش مي‌گيرد. دفاع‌هاي تجزيه‌اي كاركرد دوگانه‌اي دارند. اول اينكه به فرد كمك مي‌كنند در زمان وقوع ضربه خود را از آن دور كند و دوم اينكه مانعي براي گنجاندن ضربه در زندگي فرد مي‌شوند و آن را به تعويق مي‌اندازند. در اصل تجزيه وضعيتي را به‌وجود مي‌آورد كه محتويات ذهني در هوشياري‌هاي موازي حضور هم‌زمان پيدا مي‌كنند.

  چه كساني و چرا؟

 گروهي از دانشمندان معتقدند كه اختلال هويت تجزيه‌اي بسيار نادر است و گروه ديگر مي‌گويند كه اختلال مزبور بسيار كمتر از حد واقعي شناسايي شده است. بيشتر بيماراني كه تشخيص اين اختلال را دريافت مي‌كنند، مؤنث هستند و در اصل نسبت ابتلاي خانمها به آقايان از ۵ به ۱ تا ۹ به ۱ متغير است. با اين حال اكثر پزشكان و پژوهشگران معتقدند كه آقايان در نمونه‌‌هاي باليني كمتر از حد واقعي گزارش شده‌اند زيرا به عقيده آنها بيشتر افراد مذكري كه دچار اين بيماري هستند، بيشتر وارد سيستم قضاوت جنايي مي‌شوند تا سيستم بهداشت رواني. اين اختلال در اواخر نوجواني و اوايل جواني بيشتر ديده مي‌شود و ميانگين سني در زمان تشخيص ۳۰ سالگي است. هرچند بيماران معمولا ۵ تا ۱۰ سال پيش از تشخيص‌، نشانه‌ها را داشته‌اند. به‌نظر مي‌رسد كه اين اختلال در بستگان درجه اول مبتلايان بيشتر از جمعيت كلي ديده مي‌شود.

علت بيماری 

علت اختلال هويت تجزيه‌اي به‌درستي معلوم  نيست، هرچند در سابقه بيماران (تقريبا صد در صد آنها) حادثه آسيب‌رسان غالبا در دوران كودكي وجود داشته است. به‌طور خلاصه مي‌توان چهار نوع عامل سبب‌ساز را نام برد:

 * تجربه  يك حادثه آسيب‌رسان

 * عوامل محيطي

 * استعداد براي ابتلا به اختلال

 * فقدان حمايت بيروني

 رويداد آسيب‌رسان معمولا سوء رفتار جسمي و جنسي در دوران كودكي است. ساير رويدادهاي آسيب‌رسان عبارتند از: مرگ بستگان يا دوستان نزديك در دوران كودكي و شاهد آسيب و مرگ بودن.

  بيشتر بدانيم!

اختلال هويت تجزيه‌اي نام اختلالي است كه قبلا به اختلال شخصيت چندگانه شهرت داشت. اين اختلال، مزمن است.

مفهوم شخصيت، القاءكننده احساس يكپارچگي در شيوه تفكر، احساس و رفتار شخص و دريافت او از خود به‌‌عنوان موجودي واحد است. افراد مبتلا داراي دو يا چند شخصيت مجزا هستند كه هر يك از آنها در دوره‌اي كه آن شخصيت خاص تسلط دارد، تعيين‌كننده رفتار و نگرش‌هاي آنان  است. براي تشخيص‌گذاري بايد حداقل دو تا از اين هويت‌ها يا حالات شخصيتي، متناوبا  كنترل رفتار شخص را به عهده بگيرند. تعداد متوسط شخصيت‌ها در اختلال هويت تجزيه‌اي بين ۵ تا ۱۰شخصيت است. اغلب در هنگام تشخيص فقط ۲ يا ۳ شخصيت مشهود است و ساير شخصيت‌ها در جريان مسير درمان شناسايي مي‌شوند. تعداد متوسط هويت‌هاي گزارش‌شده براي بيماران مذكر ۸ و براي بيماران مونث ۱۵ برآورد شده است كه البته هنوز اين اعداد مورد شك است و نياز به بررسي‌هاي بيشتري دارد. 

گذر از يك شخصيت به شخصيت ديگر اغلب به‌صورت ناگهاني و نمايش‌گونه صورت مي‌پذيرد. بيماران عموما در هر وضعيت شخصيتي، از وجود شخصيت‌هاي ديگر و رويدادهايي كه در جريان تسلط آنها گذشته است، آگاه نيستند. با اين حال گاهي يكي از شخصيت‌هاي ديگر، دچار چنين فراموشي نبوده و از وجود، كيفيات و فعاليت‌هاي شخصيت‌هاي ديگر كاملا آگاه است. گاهي نيز شخصيت‌ها به درجات مختلف از وجود بعضي يا تمام شخصيت‌هاي ديگر آگاهي دارند و ممكن است با هم طرح دوستي، رقابت يا همراهي بريزند. اغلب شخصيت‌ها نام خاص را دارند و گاهي نيز يك يا چند شخصيت موجود در فرد نام كاركرد خود را دارند مثل محافظ.

ممكن است شخصيت‌ها از دو جنس متفاوت، نژادها و سنين مختلف و از خانواده‌هايي غير خانواده اصلي بيمار باشند. شخصيت‌ها اغلب بسيار متفاوت و حتي ممكن است متضاد باشند. 

بيماران اغلب، در معاينه هيچ نكته غيرعادي ازلحاظ وضعيت رواني ندارند به جز اينكه، درباره دوره‌هاي زماني مختلف فراموشي دارند. گاهي با واداشتن بيمار براي تهيه يك دفتر يادداشت روزانه فرد معاينه كننده  مي‌تواند شخصيت‌هاي متعدد بيمار را در اين يادداشت‌ها بيابد.

ادامه داستان

 اين بيماران اغلب هم‌زمان دچار اختلالات رواني ديگر مثل اختلالات اضطرابي، اختلالات خلقي، اختلالات وابسته به مصرف مواد، اختلالات خواب و غيرههم هستند. در عين حال اقدام بر خودكشي در ميان آنها شايع است.

  درمان

 موثرترين رويكرد درماني براي اختلال هويت تجزيه‌اي، درمان‌هاي غير دارويي است. به كمك روش‌هاي تخصصي كه از حوصله اين بحث خارج است، اطلاعات اضافي درباره سابقه، شناسايي شخصيت‌هاي قبلا ناشناخته و تسهيل تخليه هيجاني صورت مي‌گيرد. درمان اين اختلال نياز به صبر و حوصله، دقت و زمان دارد. دارو فقط در صورت لزوم مثلا در وجود همزمان اختلال افسردگي يا اختلال اضطرابي و غيره تجويز مي‌شود. درمان داراي مراحلي است كه بايد يك به يك انجام شود و هر نوع شتاب‌زدگي در سير درمان معادل ضربه ديگري بر فرد بيمار است.‌

  سرنخ ها

 برخي حالات به نفع تشخيص اختلال هويت تجزيه‌اي است، ازجمله:

 *‌ گزارش‌هاي دگرگوني زماني، فراموشي لحظه‌اي و عدم تداوم

 * بازگويي‌ دوره‌هاي رفتاري بيمار از جانب ديگران كه خود بيمار آنها را به‌خاطر نمي‌آورد.

 * اشخاص بيمار را مورد شناسايي قرار دهند و يا به نامي ديگر بخوانند كه بيمار آنها را نمي‌شناسد.

 * بيمار ممكن است خود را به نامي ديگر بخواند و به‌عنوان سوم شخص خطاب كند.

 * كشف نوشته‌ها، نقاشي‌ها يا ديگر محصولات كاري دي و اشيايي مثل كارت هويت، لباس و غيره ميان اموال بيمار كه قابل شناسايي يا قابل توجيه نيست.

 * سابقه آسيب‌هاي عاطفي شديد در دوران كودكی (معمولا قبل از پنج‌سالگي)