وسواس بیماری فکر روی فکر

مردی که با وسیله نقلیه خود در حال رانندگی است ، ناگهان خود را متقاعد میکند که کسی را زیر گرفته و برای یافتن پسر بچه ای مجبور به جستجو کنار جاده میشود .

پسر نوجوانی روزانه شش ساعت از وقت خود را صرف شستشو میکند ولی علیرغم آن هنوز بر پاکیزگی خود باور ندارد . خانومی در تلاش برای حصول اطمینان از برابری ابروانش سرانجام تمام موهای آن را میکند . شخص دیگری از این حالت در رنج است نمیتواند بدون انجام کامل تشریفات مذهبی از درب ورودی خانه وارد شود و یا آن دیگری که روزانه صد مرتبه اجاق گاز خود را کنترل میکند ، تا مطمعن شود آیا شیر گاز بسته است ! تمام این افراد از اختلال روانی وسواس فکری – عملی ( او سی دی ) رنج میبرند . 

امروزه وسواس به علت شیوع فراوان جزو کلمات روزمره زندگی افراد شده است و امروز تنها در امریکا حدود ده میلیون نفر از این بیماری در رنج اند این بیماری مینواند بطور ناگهانی شروع شده و به محض شروع به عنوان مشکلی حاد جلوه گری کند . 

زمانی که افکارو کارهای تشریفاتی ویژه بیماری شدت مییابد کار و زندگی خانوادگی فرد قربانی کاملا از هم پاشیده میشود . و در مراحل حاد شدت از هم گسیختگی زندگی افراد غیر قابل توصیف است .

ماهیت اختلال شخصیت وسواس در یک شخص محصور و خود دار یافت میشود ، شخص تا حدی از انجام کارها راضی نمیشود و نهایتا در حواست میکند دیگران به روش او تسلیم شوند . یک شخصیت وسواس اغلب بطور قاطع و بی وقفه برای رفع خوشی ها کار میکند واگر کار خوشایندی مطرح شود،باید حتما ازقبل برای آن برنامه ریزی طرح شود و بعد از آن اقدام گردد . کارهای مسرت بخش و شادی آفرین معمولا پست تر دانسته شده و گاهی حتی لذتی از آن برده نمیشود .

اشخاص با شخصیت وسواس بی اندازه اخلاقی هستند و در مورد خودشان،دیگران مرتبا داوری میکنند

انجمن روانشناسی امریکا و کانادا حداقل ۵ مورد از علایم زیر رالازم میداند تا موقعیت شخص بیمار مشخص شود . بعلاوه این علایم ،باید مشکلاتی را در زندگی شخصی یا شغلی او بوجود آورند .

• اول : توانایی بسیار محدود در بیان و اظهار احساسات گرم و محبت آمیز .

• دوم : کمال گرایی با همه توان برای دانستن نیازهای یک موقعیت .

• سوم : اصرار بر اینکه دیگران از روش آن شخص در تمام کارها پیروی کنند بدون توجه به آنکه این پیروی چه احساسی در دیگران بوجود میاورد .

• چهارم : قرار دادن وقت افراطی  برای کار و حذف کامل تفریح .

• پنجم : دودلی در مشخص نمودن آنکه در کجا تصمیمات به تعویق افکنده شوند ، پرهیز شوند یا طول داده شوند ( شاید به علت هراس بزرگی که از بروز  اشتباه وجود دارد ) .

• ششم : مشغولیت شدید با جزییات، مقررات ،لیست ها و برنامه ها در حد وسیع بطوریکه نکته اصلی نادیده گرفته شود .

• هفتم : حس آگاهی بیش از حد ، احتیاط افراطی و انعطاف ناپذیری در موضوعات اخلاقی یا معنوی .

• هشتم : خست در دادن زمان ، پول و یا هدایا .

• نهم : ناتوانی در دور انداختن اشیا بی ارزش یا کهنه .

تشخیص کاملتر بیماری

لیستی از علایم و مقیاسهای درجه بندی برای تشخیص اختلال روانی وسواس فکری – عملی  کمک میکند که در شناخت افراد درگیر کوشاتر باشیم . البته شما یا شخصی که با او آشنایی دارید بعضی از این علایم را دارا هستید ، حتما بدان معنی نیست که دارای این اختلال شخصیتی هستید در واقع هیچ لیست علایمی نمیتواند جای قضاوت صحیح را بگیرد که آن هم وظیفه یک روانشناس یا در مانگر است .

اگر اشخاصی در آرامش روانی بسر میبرند یا عادتهای آنها باعث از هم گسستن کار و زندگیشان شده پس حتما ( او سی دی ) ندارند .

از سوی دیگر شخص میتواند فقط یک عادت داشته باشد مانند نشستن یا بررسی کردن فراوان ولی اینکه حاد باشد یا خیر ، آیا زندگی اش را مختل کرده یا خیر همه و همه در آسیب شناسی فرد موثر است .

لیستی که در ذیل میاید مربوط به وسواسهای فکر ی و عملی بسیار متداول است . عادتهای بسیار معمولی که گاه و بیگاه در اکثر زندگی ما رخ میدهد یک فکر یا عادت زمانی وسواس تلقی میشود که شخص نتواند آن را متوقف کند و مساله مهم زندگی فرد گردد و یا وقت و انرژی زیادی صرف مبارزه با آن فکر و عادت شود .

از نقطه نظر کلینیکی ، افکار و اعمال وسواس از مداخله ملایم تا ناتوانی شدید متغیر هستند .

• افکار وسواس مهاجم

• ترس از آزار رساندن به دیگران

• ترس از آزار رساندن به خود

• افکار وسواس ناپاکی

• نگرانی یا تنفر از ترشحات بدن (ادرار ،مدفوع ، بزاق)

• نگرانی از کثافات و میکربها

• نگرانی افراطی از ناپاکی محیطی یا شیمیایی

• افکار وسواس جنسی

• خیالات یا افکار منحرف یا ممنوعه در تجاوز جنسی با زنان محارم ، همجنس ، خواهر و غیره

• افکار وسواس متفرقه

• ترس از گفتن سخنی که بطور کاملا صحیح ادا نشود

• خیالات بی اثر ( مثل تصویر ذهنی از یک گربه )

• صداها و کلمات یا موسیقی بیخود و بی اثر

• اعداد خوش شانس / بد شانس/ بد شگون

• رنگها با معانی خاص

• وسواس فکری ، عملی ، جسمی

• مشغولیت شدید  با قسمتی از بدن مثلا گوشهای بزرگ

• وسواس عملی شمارش

• اجبار برای شمارش مکرر تا عدد معینی

• وسواس عملی بررسی کردن

• بررسی دربها قفل ها و موانع

• تشریفات تکراری

• وارد و خارج شدن از درها – نشستن و برخاستن از صندلی و غیره

• وسواسهای عملی منظم و مرتب کردن

• بستن و باز کردن یک چمدان ، مرتب کردن دوباره کشوها

• اعما ل وسواس متفرقه

• نیاز به گفتن یا پرسیدن یا اعتراف کردن

• نیاز به لمس یا اندازه گیری کردن

در تمام حالات بالا زمان مشغولیت از یک ساعت تا تمام شبانه روز که که با درد و رنج برای آنهاست .

در جمع بندی مطالب یاد شده امروزه یک فکر وسواسی جدید هم به آن اضافه شده و ان عبارتست از  ایدز ، فکر وسواسی جدید

در واقع از سال ۱۹۸۰ تا به امروز به شکل ناخود آگاه وارد ذهن و فکر افراد شده و در واقع افراد را دچار استرس و نگرانی بدنی کرده که آیا در هر معاشرت و رابطه ای همان فرد سالم قبلی هستند یا آنکه شریک جنسیشان اینها را دچار مشکل نموده است . این بیماری به قدری وحشتناک و غیر منطقی وارد جامعه شده که باعث پیدایش بدترین اوهام وسواس فکری- عملی می شود .

تقریبا یک سوم بیماران وسواس فکری- عملی ، ایدز را با تشریفات و عقاید خود دخالت داده اند .

درمان : 

اولین قدم درمان دارویی است که از کشوری به کشور دیگر نوع داروها فرق میکند . بعنوان مثال دارویی است که در کشورهای امریکا با نام ( با نام تجاری آنافرانیل ) و یا در اروپا Clomipramine  ( با نام تجاری پروزاک ) Fluoxetine که به شکل قرص های ۲۰ میلی گرم در دسترس افراد قرار گرفت . که البته در کنار این ها به مسائل افسردگی فرد هم باید توجه شود و اگر لازم است داروهای افسردگی هم تجویز شود .

البته رده های دارویی خیلی متنوع است و از شخص به شخص دیگر فرق میکند . اما در واقع مانند دیگر ناراحتی های روانی . بیماران مبتلا به ( او .سی. دی ) فقط زمانی کمک دریافت کرده اند که از نگاه ( او . سی . دی ) بیرون آمده باشند و این امر گاهی تا ده سال هم طول میکشد .

اینجا دیگر مهارت و قدرت و نوع برخورد یک روانشناس یا درمانگر مطرح است درمانگران رفتاری معمولا در مورد طرح روش درمانی خود به طور اختصاصی عمل میکنند آسان به شما خواهند گفت که چند ملاقات نیاز دارید ( معمولا ۵ تا ۵۰ جلسه ) و هر جلسه چقدر طول خواهد کشید .

چند جلسه اول برای گزارش عادتهای خود به تفضیل خواهد گذشت. درمانگر به عادتهای خاص شما متوجه میشود و میفهمد شما چه موقع و کجا آنها را به کا رمیگیرید و انجام هر کدام آنها چقدر طول میکشد ، شاید هم از شما خواسته شود گزارشی در فاصله قرار ملاقاتها تهیه کنید . شما با درمانگر خود احساس راحتی خواهید کرد به او اعتماد کنید این روش درمانی یک همکاری واقعی است . درمانگر مدام تکنیک میدهد و شما انجام میدهید و مدام تشویق میشوید .

البته درمانگر باید خیلی هوشمندانه بررسی کند که شرایط زندگی فرد ، سن او ، نحوه امرار معاش ، نوع نگاه به زندگی محدودیتهای او در زندگی ، صدمات او در گذشته تحصیلات ، جنسیت ، فشارهای روحی و غیره از زندگی بیمار چگونه است و برای همه نکات و جزئیات زندگی اش طرح و برنامه و خدمت و کمک بتواند ارایه نماید .

برخی بر این باورند که وسواس فقط جنبه ژنتیک دارد و یا مثلا سندرم هایی مثل ( تورت ) ولی برخی هم میگویند که شرایط بسیار بسیار بد و ناهنجاریهای زندگی در دوران کودکی عامل ایجاد یا تشدید این اخلاق باشد .

فروید معتقد بود که نحوه رفتار والدین احتمالا در دوران کودکی تحت شرایط خاصی در ایجاد اختلال روانی و وسواس فکری – عملی موثر است بعنوان مثال سخت گیری در آموزش پاکیزگی ، طی دومین سال زندگی کودک میتواند اثر پایداری در رشد شخصیتی کودک داشته باشد و این بچه را آسیب پذیر کند و یا فرضا کودکی که در ۲ سالگی حول سرپوش کوره ای در نزدیکی منزلشان مرتبا دور میز دوز بازی میکرد ، ۱۰ سال بعد به خاطر ابتلا به وسواس عملی برای اسم حرف ۰ قادر به ادامه تحصیل و نوشتن لغات نبود . در ضمن در این قسمت بحث من سن ۰ تا ۲ سالگی را در تربیت رفتاری کودک خیلی جدی بگیرید .

که هر دو دیدگاه میتواند قابل قبول باشد اما فرضا اگر از طریق ژنتیک هم به فرد منتقل شده باشد ، گاهی میتواند غیر فعال شود و در واقع ایجاد شرایط بسیار راحت و آسان از رشد روحی و جسمی بچه در محیط امن و امان ، میتواند از همان ابتدا این بیماری رادر فرد نابود کرده و برعکس گاهی فرد سالم هم بدنیا آمده ولی شرایط بسیار مشمئز کننده و ناهنجار و محیط ناامن و ترس و تهدیدهای فراوان باعث میشود این افراد با روحیات و مشخصات وسواس به زندگی ادامه دهند .

تغذیه خوب و صحیح هم که همیشه نه تنها در ( او. سی. دی ) در همه بیماریها آثارش احساس میشود . گاهی هم اعتیاد باعث تشویق مردم به وسواس میشود بیمارانی که در زمانهای قبل از مقدار زیادی کوکایین ، ال اس دی ، والیوم، هرویین، حشیش و غیره استفاده کرده باشند ، قطعا تشریفاتی را ناخود آگاه آموخته اند که روز به روز آنها را به وسواس نزدیکتر ساخته است .

آخرین روش درمان وسواس عمل جراحی است که داستان پیدایشش جالب است در ۲۴ فوریه ۱۹۸۸ مردی ۲۲ ساله بنام جورج در اثر انجام شستشوی مداوم کارش به خودکشی رسید . تفنگی در دهانش گذاشته و ماشه را میچکاند این شخص نه تنها زنده ماند ، بلکه بطور معجزه آسایی مداوا شد . گویا گلوله در بخش قدامی چپ مغزش وارد شده و یک جراحی مغزی ترتیب داده شد تا گلوله را خارج کرده ، از طرفی باعث شد بخشهای جلویی قشر مغز ، از ساختار زیر قشری جدا شوند که اصطلاحا Loboyomy نامیده  شد و اینچنین در برخی موارد جراحی توانست به افراد کمک کند . 

در هر حال هر رتبه و درجه ای که فرد از وسواس رنج میبرد ، کافی است به درمان امیدوار باشد و با حوصله و ایمان و دقت گذاشتن ، به همراه درمانگر ریشه این اختلال را در خود خشکانده و به زندگی سالم و ساده و روزمره اش ادامه دهد .

در خاتمه میخواهم اضافه کنم که ریشه وسواس خیال پردازی است و هیچ چیز و هیچ چیز از تصورات فرد در عالم واقعیت موجود نیست و نباید باشد افکار وسواس مانند پشه های فکری اند . باید آنها را کشت و پراند و از ذهن دور نگه داشت ، آن هم هر چه زودتر !!